A1986399 ปราสาทสต๊อกก๊อกธม [ศิลปะ-วัฒนธรรม]

ความคิดเห็นที่ 15

จาก มติชน ครับ

แกะรอย
2 ปราสาทโบราณ
ตาเมือนธม-สด๊กก๊อกธม

มติชนทูเดย์

ระยะทาง 700 กิโลเมตร อันเป็นแนวชายแดนระหว่างประเทศไทย และกัมพูชา เป็นที่ตั้งของปราสาทหินน้อยใหญ่มากมายหลายแห่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่กำลังกลายเป็นเรื่องเป็นราวขณะนี้ คือ ปราสาทตาเมือนธม ที่บ้านหนองคันนา ต.ตาเมียง กิ่ง อ.พนมดงรัก จ.สุรินทร์ และปราสาทสด๊กก๊อกธม กิ่ง อ.โคกสูง จ.สระแก้ว ปราสาททั้งสองแห่งถูกทางการเขมรทำหนังสือทวงคืนจากประเทศไทย ผ่านทางกระทรวงการต่างประเทศของไทย

กรณีของ สด๊กก๊อกธม ยังไม่ระบุแน่ชัด แต่สำหรับ ปราสาทตาเมือนธมนั้น มีการขอให้ระงับการบูรณะที่กรมศิลปากรดำเนินการอยู่ ซึ่งปัจจุบันกรมศิลปากรต้องหยุดการบูรณะปราสาทตาเมือนธมมาเป็นเวลา 2 ปีแล้ว คือตั้งแต่ปี 2544 เป็นต้นมา และนับแต่นั้นเรื่องการทวงคืนโบราณสถานก็กลับเงียบ กระทั่งเสียงเริ่มดังขึ้นอีกครั้งเมื่อมีข่าวจะมีการประชุมร่วมคณะรัฐมนตรีไทย-กัมพูชาในเดือนมีนาคม 2546

ความเป็นมาของปราสาททั้ง 2 แห่ง จากประวัติศาสตร์โบราณสถานขอมในประเทศไทย ระบุว่า ปราสาทตาเมือนธม อยู่ในกลุ่มปราสาทตาเมือน สร้างในสมัยศตวรรษที่ 16-18 สมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 กลุ่มปราสาทตาเมือนตั้งอยู่บนแนวภูเขาบรรทัด ซึ่งเป็นพรมแดนระหว่างไทยและกัมพูชา

ในกลุ่มปราสาทตาเมือน มีปราสาททั้งหมด 3 หลัง คือ ปราสาทตาเมือน ปราสาทตาเมือนโต๊ด และ ปราสาทตาเมือนธม กรมศิลปากรกันพื้นที่เป็นโบราณสถานไว้ 700 ไร่

บวรเวท รุ่งรุจี ผู้อำนวยการส่วนอำนวยการ สำนักโบราณคดีและพิพิธภัณฑแห่งชาติ กรมศิลปากร ให้รายละเอียดเรื่องนี้ว่า ปราสาทตาเมือนธม ถูกค้นพบและขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานแห่งชาติ ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 8 มีนาคม พ.ศ.2478 จากนั้นในปี 2512 กรมศิลปากรได้เข้าตรวจสอบพื้นที่โบราณสถานดังกล่าว ต่อมาในปี 2530 ได้เข้าไปสำรวจปราสาทอีกครั้ง เนื่องจากช่วงนั้นมีการลักลอบขุด "ทับหลัง" ในโบราณสถานออกมาขาย

"เราพบชิ้นส่วนของวัตถุโบราณที่ลักลอบออกมาขายส่วนหนึ่งเมื่อนำไปเปรียบกับวัตถุโบราณที่ปราสาทตาเมือนธมแล้วคล้ายคลึงกันมาก จึงเข้าไปสำรวจอย่างจริงจัง ตอนนั้นมีการสู้รบกันตามแนวชายแดนระหว่างทหารไทยและกัมพูชา ในปี 2532 กองทัพภาคที่ 2 เข้าไปตัดถนนเป็นถนนลาดยางเข้าไปในที่ปราสาท และเริ่มเปิดเป็นแหล่งท่องเที่ยว พอปี 2534 กรมศิลปากรเริ่มเข้าปรับสภาพพื้นที่ภายในปราสาท โดยได้รับเงินงบประมาณ 5 ล้านบาท จากโครงการอีสานเขียว เริ่มบูรณะอย่างจริงจังปี 2538 มาถึงปี 2544 ก็ต้องหยุด เพราะมีคำสั่งให้ระงับไว้ทั้งที่ได้บูรณะไปได้กว่า 80%"

สาเหตุที่ต้องหยุดการบูรณะ บวรเวทบอกว่า เพราะกระทรวงการต่างประเทศมีคำสั่งมา บอกว่ามีการปักปันเขตแดนระหว่างไทยกับกัมพูชา จะต้องไม่มีการดำเนินการใดๆ ในบริเวณที่ยังไม่มีข้อยุติในเรื่องพรมแดน

"ตามหลักฐานของกรมศิลปากร เราขึ้นทะเบียนปราสาทตาเมือนธมเป็นโบราณสถานไว้ในปี 2478 จากนั้นก็บูรณะมาตลอด ระหว่างที่เราทำงานก็มีทั้งทหารไทย ทหารเขมรไปเฝ้าอำนวยความสะดวก สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี เคยเสด็จพระราชดำเนินปราสาทตาเมือนธมมาแล้ว แต่จำปีไม่ได้ แต่เมื่อเราขึ้นทะเบียนโบราณสถานไว้แล้ว กำหนดขอบเขตโบราณสถานแล้ว ก็น่าจะเป็นของไทย" บวรเวทกล่าว

ผู้อำนวยการสำนักโบราณคดี ยังบอกด้วยว่า ในจำนวนกลุ่มปราสาทตาเมือนนี้ เปรียบเสมือนเป็นชุมทางในสมัยโบราณ โดยจุดประสงค์การก่อสร้างนั้น ปราสาทตาเมือน เป็นธรรมศาลา คือ ที่พักคนเดินทางสมัยโบราณ ปราสาทตาเมือนโต๊จ เป็นโรงพยาบาลเหมือนสุขศาลา เป็นที่รักษาพยาบาลคนเจ็บไข้ได้ป่วย และสุดท้าย ปราสาทตาเมือนธม เป็นศาสนสถาน ที่ให้คนไปกราบไหว้บูชา เพราะฉะนั้นปราสาททั้ง 3 หลัง มีหน้าที่ใช้สอยเป็นคนละอย่าง

"ส่วนใหญ่เราไม่ค่อยเจอโบราณสถานที่อยู่กันเป็นกลุ่ม แต่ตรงนี้เป็นกลุ่มอยู่ไม่ห่างไกล แสดงว่าเป็นจุดที่สำคัญในการเชื่อมต่อไทยและเขมรในสมัยโบราณ เป็นเหมือนทางแยกเพื่อเดินทางต่อไปไหนต่อไหน เช่น ไปพิมาย ไปพนมรุ้ง ผมว่าอยู่ในเขตประเทศไทย และปราสาทแต่ละหลังห่างกันช่วง 200-300 เมตร ส่วนที่ด้านหน้าปราสาทหันไปทางเขมรนั้น เป็นเพราะการสร้างปราสาทต้องหันหน้าไปทางทิศตะวันออก การที่ต้องปล่อยทิ้งไว้นานๆ ผมเกรงว่าการบูรณะจะมีปัญหา เพราะถ้ากลับไปทำอีกครั้ง บันทึกรหัสที่ก้อนศิลาที่ทำไว้จะทำใหม่อีกก็ลำบากหากมีการเคลื่อนย้ายหรือลบเลือนไป"

ผู้อำนวยการสำนักโบราณคดี บอกทิ้งท้ายว่า หากมีการกล่าวอ้างว่าปราสาทตาเมือนธมเป็นของกัมพูชาแล้ว ตามหลักการต้องมีหลักฐานพิสูจน์ว่าเคยอยู่ในประเทศเขมร และเป็นของประเทศเขมรจริง

ด้าน สุรศักดิ์ ศรีสำอาง ผู้อำนวยการสำนักงานศิลปากรที่ 12 ซึ่งเคยไปดูแลการบูรณะปราสาทตาเมือนธม เล่าว่า "ตอนที่เราเริ่มเข้าไปที่ปราสาทตาเมือนธม ประมาณปี 2530 เขมรยังรบกันอยู่เลย เขมรแดง สีหนุ รบอยู่กับฮุนเซน พวกเราเดินเข้าไปกับทหารไทย มีทหารเขมรนำทาง ต้องฝ่าดงระเบิดเข้าไป เขาพาไปดูสภาพปราสาทตอนนั้นถูกทำลายมาก และถูกลักลอบขุดไปเยอะเราไปถ่ายภาพมา เก็บรายละเอียดมาทั้งหมด หลังจากนั้นเขียนโครงการขุดแต่งบูรณะ เพราะตอนที่ไปดูเห็นว่ามีสภาพเป็นโบราณสถานอยู่ในป่า รู้สึกว่าสวยงามมาก พอตอนไปสำรวจทหารไปเคลียร์พื้นที่ให้ กู้ระเบิดได้เป็นร้อย เมื่อทำโครงการก็บูรณะกันมาเรื่อย ตั้งแต่ปี 2538 หมดเงินไป 40 ล้านบาท"

ผู้อำนวยการคนเดิมบอกว่า จนถึงขณะนี้ยังยืนยันว่าเป็นของไทย เพราะเราขึ้นทะเบียนไว้ และดูพื้นที่แล้วอยู่ในกลุ่มปราสาทที่อยู่ในเขตไทย แต่ตัวปราสาทตาเมือนธมเคลื่อนลงไปทางใต้ ที่มีปัญหาเพราะอยู่ห่างจากพรมแดนไทย-กัมพูชาประมาณ 200-300 เมตรเท่านั้น และตั้งอยู่บนสันเขา ไม่ถึงกับเป็นเขา แต่พอมองออกว่าเป็นสันขึ้นมา

"ขณะที่บูรณะอยู่นั้น มีการรื้อ ทำหินต่างๆ ขึ้นมา เป็นเรื่องน่าเสียดายมาก เพราะเรื่องการบูรณะไม่เกี่ยวกับปัญหาชายแดน การบูรณะเป็นประโยชน์กับทุกฝ่าย ผมว่าถ้าไม่อยู่ในเขตของเรา เราคงเคลื่อนย้ายอิฐหินไม่ได้ ที่บูรณะเสร็จก็มีปราสาทตาเมือน และตาเมือนโต๊จ ส่วนตาเมือนธม ยังทำไม่เสร็จ ทำเสร็จเฉพาะฐานตอนล่าง จนถึงระเบียงคดรอบตัวปราสาทแล้วไม่ได้ทำต่อ เวลานี้มี ตชด.เฝ้า จะไปเที่ยวก็ได้เขายังเปิดให้เข้าไปอยู่"

"ตอนที่เราเข้าไปบูรณะ ฝ่ายทหารเขมรเขายังมาดู เพราะข้ามรั้วไปก็เป็นเขตเขมรแล้ว เขามาเช็กพิกัดพื้นที่ เอาแผนที่เขามาดู ก็ไม่เห็นว่าอะไร เห็นเขาหัวเราะกันดี เพราะฉะนั้นเรื่องเขตของใครกรมศิลปากรตอบยาก เป็นเรื่องของฝ่ายทหารที่จะต้องให้คำตอบ"

สำหรับปราสาท สด๊กก๊อกธม จ.สระแก้ว สร้างขึ้นช่วงพุทธศตวรรษที่ 16 สมัยอาณาจักรเมืองพระนคร จากหลักฐานศิลาจารึกสด๊กก๊อกธม หลักที่ 1 กล่าวว่า พ.ศ.1480 พระเจ้าชัยวรมันที่ 4 โปรดให้กัมสเตญอัญศรีวีเรนทรวรมัน นำศิลาจารึกไปปักไว้ที่ปราสาทสด๊กก๊อกธม เพื่อประกาศให้เจ้าหน้าที่ทุกฝ่าย ห้ามใช้สถานที่แห่งนี้ประกอบกิจอย่างอื่น นอกจากการปฏิบัติบูชา บำรุงรักษาเทวรูป ศิวลึงค์และรูปเคารพในสถานแห่งนี้เท่านั้น แสดงว่าน่าจะมีเทวสถานปราสาทสด๊กก๊อกธมและชุมชนโบราณก่อนปี พ.ศ.1480 หรือน่าเชื่อว่าปราสาทสด๊กก๊อกธมเริ่มก่อสร้างปลายพุทธศตวรรษที่ 14 และเป็นปราสาทหินที่สร้างขึ้นในศาสนาฮินดู

จากบันทึก นายร้อยตำรวจเอก หลวงชาญนิคม เมื่อปี 2463 ระบุว่าปราสาทนี้ตั้งอยู่กลางดง ชาวบ้านไม่มีใครกล้าเข้าไป สมภารวัดโคกสูง(พระครูพรหมวิระยะคุณ อดีตเจ้าคณะอำเภอตาพระยา)เป็นผู้นำไป ปราสาทหินตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของบ้านโคกสูง ประมาณ 300 เส้น มีกำแพง 2 ชั้น ทั้งหมดล้วนทำด้วยหิน

กรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน ปี 2478 และประกาศขอบเขตพื้นที่ปราสาทเนื้อที่ 16 ไร่เศษ ในปี 2532 กรมศิลปากรสำรวจรายละเอียดและของบฯบูรณะ เริ่มบูรณะในปี 2536 จนเมื่อปี 2544 ที่ผ่านมา กรมศิลปากรศึกษาชิ้นส่วนที่ขุดพบเพื่อออกแบบบูรณะทั้งโครงการ

ด้วยเหตุที่อยู่ห่างจากชายแดนประมาณ 1,500 เมตร และมักมีการปะทะกันบ่อยครั้ง จึงมีการเคลื่อนย้ายก้อนหินและศิลาแลงของปราสาทใช้เป็นที่กำบังและหลบภัย รวมทั้งมีผู้ลักลอบนำชิ้นส่วนออกขาย ทำให้ตัวปราสาทและแนวกำแพงบางส่วนถูกทำลายลง ซึ่งกรมศิลปากรยังคงหาวิธีที่จะบูรณะให้กลับมาเป็นปราสาทสวยงามและสมบูรณ์ดังเดิม

จากคุณ : ลุงเต่า - [ 9 ม.ค. 46 13:16:13 ]